Αέτιος

Όνομα ιστορικών προσώπων. 1. Ηγέτης χριστιανικής αίρεσης (; - Κωνσταντινούπολη περ. 375 μ.Χ.). Σπούδασε θεολογία με αρειανούς δασκάλους στην Αντιόχεια και αριστοτελική φιλοσοφία στην Αλεξάνδρεια. Στη διαμάχη του 4ου αι. γύρω από την Αγία Τριάδα υποστήριζε ότι λογικά ήταν αδύνατο το ομοούσιον Πατρός και Υιού, τον οποίο θεωρούσε «εξ ετέρας ουσίας». Διάκονος στην Αντιόχεια το 350, καθαιρείται και εξορίζεται, τον ανακαλεί όμως o Ευδόξιος. Τον καταδικάζουν οι ημιαρειανοί της Γ’ Συνόδου του Σιρμίου (357) και της συνόδου της Σελεύκειας (359) και τίθεται υπό περιορισμό. Ο Ιουλιανός o Παραβάτης τον απελευθερώνει αργότερα και τον χειροτονεί επίσκοπο χωρίς έδρα. Με τον μαθητή του Ευνόμιο αποτέλεσαν τα άκρα των αρειανών (αετιανοί ανόμοιοι). Από τα έργα του διασώζεται το Συνταγμάτιον περί αγεννήτου θεού και γεννητού. 2.Έπαρχος της Κωνσταντινούπολης το 419 μ.Χ. και έπαρχος του πραιτωρίου (praefectus praetorio) το 425. Το 421, με δική του φροντίδα, χτίστηκε στην Κωνσταντινούπολη δεξαμενή, η κινστέρνα του Α., κοντά στη μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου που ονομάστηκε και μονή του Α. 3. Αξιωματούχος στα χρόνια του αυτοκράτορα Μαρκιανού (450-457). Το 453 νίκησε τους Ούννους και για τη νίκη του αυτή ανακηρύχθηκε ύπατος το 454. 4. Γιατρός και συγγραφέας (6ος αι. μ.Χ). Καταγόταν από την Αμίδη της Μεσοποταμίας και σπούδασε ιατρική στην Αλεξάνδρεια. Στην Κωνσταντινούπολη, όπου εγκαταστάθηκε, υπηρέτησε ως αρχίατρος στη βασιλική αυλή και ανακηρύχθηκε κόμης του Οψικίου. Έγραψε σπουδαίο ιατρικό έργο, που ολοκληρώνεται σε 16 βιβλία, με τον τίτλο Βιβλία ιατρικά εκκαίδεκα.Ο Α. ακολουθεί στο έργο του τον Γαληνό και τις σχολές των Μεθοδικών και Εμπειρικών, προσθέτει όμως και προσωπικές κρίσεις. Από το έργο του σώζονται αποσπάσματα. 5. Σύμβουλος της αυτοκράτειρας του Βυζαντίου Ειρήνης (797-802). Αντιτάχθηκε στον γάμο της Ειρήνης με τον αυτοκράτορα των Φράγκων Καρλομάγνο, γιατί σχεδίαζε να την παντρέψει με τον αδελφό του Λέοντα. Το σχέδιό του όμως ναυάγησε, γιατί στο μεταξύ η Ειρήνη ανατράπηκε από τον αυτοκρατορικό θρόνο. 6. Άγιος (9ος αι. μ.Χ.). Στρατηγός του θέματος των Ανατολικών στα χρόνια του αυτοκράτορα Θεόφιλου (829-842), αντέταξε δωδεκαήμερη αντίσταση στην πολιορκία της πόλης του Αμορίου από τον χαλίφη Μουτασίμ το 838. Μετά την άλωση της πόλης από τους Άραβες, πιάστηκε αιχμάλωτος, βασανίστηκε και τελικά θανατώθηκε μαζί με άλλους βυζαντινούς αξιωματούχους. Τα πτώματά τους ρίχτηκαν στον Ευφράτη ποταμό. Στον Α. αναφέρονται πολλές επιγραφές και η εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο μαζί με 41 συμπολεμιστές του. Η μνήμη του τιμάται στις 6 Μαρτίου.